ENDA MEÐ ÓLÍKINDUM AÐ SVONA VITLEYSA SKULI VERA LÖGÐ FRAM.......

Eins og margir vita sem hafa lesi þetta blogg þá er ég mikill kvótaandstæðingur og hef kallað eftir breytingum á fiskveiðistjórnunarkerfinu.  En ég vil ekki breyta fiskveiðistjórnunarkerfinu bara til að breyta því, heldur þarf að vera einhver tilgangur með því og hagræðið augljóst.  Því miður verður ekki séð að hvorugt frumvarp "ríkisstjórnarinnar" hafi þetta að leiðarljósi, ekki verður annað séð en að tilgangurinn sé eingöngu að hrifsa til sín kvótann til þess eins að "geta sagt að auðlindin sé í almannaeigu".  Fyrir það fyrsta verð ég að segja að mér gekk nú frekar illa að komast í gegnum þessi frumvörp og hreinlega að ná því hvað var virkilega verið að sega þarna (þó er ég ekki talinn vera neitt sérstaklega tregur og er nú fremur vel að mér um málefni sjávarútvegsins)

Í vetur skrifaði ég grein um kvótakerfið og þessa svokölluðu fyrningarleið, sem mikið var til umræðu þá, þessa grein sendi ég á nokkra fjölmiðla til birtingar (nema Morgunblaðið, þar á bæ eru svo ströng skilyrði um lend greinanna að ég reyndi það ekki).  En svo bar við að það vildi enginn af þeim sem fengu greinina senda birta hana og hef ég ekki fengið á því neinar skýringar.  Margir sem vissu af þessu hafa komið að máli við mig og sagt að ég ætti að birta hana á blogginu en ég hef þrjóskast við aðallega vegna þess að ég held að fólk nenni ekki að lesa svona langloku en eftir að ég reyndi að komast í gegnum þessi tvö "frumvörp" þá skipti ég snarlega um skoðun og hugsaði með mér að þessi grein, þótt löng sé, er bara miklu auðveldari lesning en þetta "lagasnápahjal" sem erfitt er að skilja.   Hér á eftir kemur svo þessi grein:

 

Fyrningaleiðin - Er hún til bóta er hún bara framlenging á vandanum og gerir hann kannski meiri og verri en hann er?????

Mikið hefur verið talað um FYRNINGARLEIÐINA sem eitthvað úrræði til að gera kvótakerfið eitthvað „réttlátara".  En þessi svokallaða fyrningarleið, sem er að mestu leiti hugarfóstur Samfylkingarinnar og nú eru VG búnir að koma sér vel fyrir í Samfylkingarfaðminum og það er búið að sannfæra þá um að þessi leið sé „góð".  En þessi leið hefur aldrei verið útfærð til enda inntak hennar er í stuttu máli þessi:  Innkalla kvótann á 20 árum þ.e 5% kvótans á ári og síðan á að úthluta þessum kvóta aftur með „RÉTTLÁTUM" hætti.  HALLÓ,  hvað er réttlátur háttur?  Þarna virðist einhver „snillingurinn" hafa farið á „flug" og þótt það sniðug hugmynd að innkalla veiðiheimildirnar á 20 árum en eftir þetta hefur „snillin" yfirgefið hann/hana og þarna hafa bara allir stoppað og fáir gert athugasemdir við  ósköpin nema útgerðarmenn hafa verið duglegir að gagnrýna fyrirhugaðar breytingar og hafa fengið sveitarstjórnarmenn úr vissum stjórnmálaflokki til liðs við sig.  En ekki hafa þessir sveitastjórnarmenn stutt mál sitt með nokkrum rökum, þeir hafa eingöngu sagt að ef fyrningarleiðin verði farin þá leggist sjávarútvegurinn af.  Hvernig sem er komist að þessari niðurstöðu er hægt að hrósa spunameisturum LÍÚ fyrir vel unnin störf, því við verðum að vona að þeir sveitarstjórnarmenn sem eru valdir til starfa séu ekki fyrir NEÐAN meðaltal landsmanna í greind og ættu því ekki að láta „mata" sig á hvaða þvælu sem er, en einhverjir hafa látið blekkjast og hafa „gleypt" óráðshjalið í LÍÚ-mafíunni án nokkurrar gagnrýni.  En það er mitt álit að þessi fyrningarleið búi til stóran vanda en leysi mjög lítið ef nokkuð.  Með því að innkalla einungis 5% aflaheimilda á ári er verið að girða fyrir það að nokkur endurnýjun GETIátt sér stað næstu árin því ég sé það ekki fyrir mér að stjórnvöld hafi nokkuð svigrúm til þess að veita veiðiheimildum til þeirra sem hafa hug á að koma inn í greinina en ef veiðiheimildirnar yrðu innkallaðar á einu bretti kæmi ráðrúm til að stuðla að nýliðun.  Sjálfsagt er hugsunin sú, með þessari fyrningarleið að gefa útgerðinni svigrúm til þess að laga sig að breyttum aðstæðum en að mínu mati og fleiri aðila sem ég hef haft samband við virkar þetta öfugt og verður til þess að útgerðin hefur MINNI möguleika til þess að aðhafast nokkuð af viti, fiskveiðiheimildirnar minnka alltaf og þeir eiga bara fullt í fangi með að vinna úr því sem þeir hafa og svo vakna þeir upp við það að þeir hafa einfaldlega ekki nóg og þá er of seint að bregðast við.

 

Kvótakerfið og upphafleg markmið þess

Margir hafa velt fyrir sér hvert sé hið raunverulega markmið kvótakerfisins og hvort það þjóni í raun og veru hagsmunum allrar þjóðarinnar eða hvort sé verið að þjóna hagsmunum örfárra aðila.  Hér á eftir verða talin upp helstu markmið þessa umdeilda kerfis:

• Upphaflegt markmið kvótakerfisins var að sjálfsögðu að vernda fiskistofnana við landið og bæta sóknarstjórnunina.
• Kvótakerfið átti að vernda byggð í landinu, þannig að smærri byggðarlög yrðu  ekki afskipt. Kvótakerfið átti með öðrum orðum að verða eitt verkfæra hinnar svokölluðu byggðastefnu.
• Kvótakerfið átti að auka mikið afrakstur fiskimiðanna, allur afli átti að koma að landi og menn áttu að auka sóknina í verðmætari og vannýttar fisktegundir.  Með því að stýra sókninni átti að verða hagkvæmara að vinna aflann, það átti að auka útflutningsverðmæti aflans  og mikil hagkvæmni átti að nást við vinnslu hans.

 En hver varð raunin?  Náðist að uppfylla þær væntingar, sem voru gerðar til fiskveiðistjórnunarinnar og hver varð svo fórnarkostnaðurinn?

Að hluta til verður að viðurkennast að það hefur tekist að vernda fiskistofnana gegn ofveiði (þótt ekki séu fiskifræðingar sammála um það), því tekist hefur að mestu leyti að koma í veg fyrir ofveiði á helstu fiskistofnum landsins. Þá er ekkibeinlínis  hægt að segja að kvótakerfið sjálft hafi brugðist, heldur er það  útfærslan á því sem hefur verið hvað alvarlegust og meðal annars orðið til þess að heilu byggðarlögin eru að leggjast í auðn..

En hefur tekist að bæta sóknarstjórnunina og nýtingu aflans?  Að hluta til hefur sóknarstjórnunin verið bætt, en á öllum málum eru tvær hliðar. Sem dæmi má nefna skip sem á lítinn kvóta eftir af einni fiskitegund, þar er reynt að forðast þau fiskimið, þar sem eru líkur á að sú fiskitegund haldi sig, en ef þannig vill til að umrædd tegund slæðist með í veiðarfærin er þessari fisktegund bara hent í hafið aftur til þess að hún komi ekki til frádráttar þeim litla kvóta sem eftir er.  Undirritaður  var mörg ár til sjós og aldrei upplifði ég það að aðeins ein fisktegund kæmi í trollið eða þá að fiskurinn bærist eftir fyrirfram gerðri pöntun, sem dæmi um þetta má nefna að fyrir nokkrum mánuðum var mokfiskirí í Víkurálnum og var aflinn c.a 50% þorskur og 50% ýsa en merkilegt nokk voru þarna nokkur skip sem áttu lítið sem ekkert eftir af þorskkvóta og aflinn hjá þeim var EINGÖNGU ýsa þó svo að skipin við hliðina á þeim væru að fá 50-50 þorsk og ýsu.  Það er á margra vitorði að vegna þess hvernig verðlagið er á fiski, koma netaveiðibátar aðeins með fisk að landi, sem er lifandi þegar hann kemur inn fyrir borðstokkinn, að öðrum kosti er hann of verðlítill. Það verður að ná hámarksverði fyrir hvert kíló af kvótanum og þar af leiðandi er dauðum fiski bara hent aftur í sjóinn.  Hvernig sem á því stendur þá er ekki lengur landað tveggja nátta fiski.

Hefur kvótakerfið orðið til þess að þjappa saman byggð í landinu og vernda þau þau byggðarlög, sem hafa staðið höllum fæti gagnvart stærri byggðarlögum?

Ekki er nokkur vafi á því að kvótinn hefur beint og óbeint orðið til þess að margar byggðir þessa lands eru að leggjast í auðn og aðrar að stækka og eflast sem segir okkur að kvótakerfið er með ÖLLU misheppnað , eða réttara sagt útfærslan á því.

En hefur sóknin í verðmætari tegundir aukist?

Svarið við þessari spurningu er JÁ, en ekki tel ég að hægt sé að þakka það kvótakerfinu, heldur hafa aðstæður breyst. Sérstaklega hafa orðið miklar breytingar á flutningatækninni, en þessi framþróun hefur fært alla markaði nær okkur, þannig að við höfum getað gefið meiri gaum að sjávarfangi, sem selst fyrir hátt verð á erlendum mörkuðum t.d er Asíumarkaður alltaf að stækka.

Eitt STINGUR nokkuð mikið að heyra en það er hinn mikli áróður sem LÍÚ-mafían hefur í frammi, ef nokkur  svo mikið sem minnist á breytingar á þessu svokallaða „besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi", það er nefnilega svo að þegar kvótakerfið var sett á ÁTTI ÞAÐ AÐEINS AÐ VERA TIL BRÁÐABIRGÐA en það virðist vera að VISSIR aðilar í þjóðfélaginu  séu búnir að byggja upp SVIKAMYLLU í kringum þetta kerfi að þeir hreinlega séu FASTIR í EIGIN VITLEYSU og haldi að ENN MEIRA EFNAHAGSHRUN VERÐI EF HREYFT VERÐI VIÐ ÞESSU BULLI SEM HEFUR GENGIÐ HÉR Á LANDI Í ALDARFJÓRÐUNG.  Það er engu líkara en menn álíti bara að þetta kerfi sé ÓSNERTANLEGT eftir allan þennan tíma og ekki kæmi mér mikið á óvart þótt menn myndu bera fyrir sig reglur um HEFÐIR í þessari umræðu.  Menn hefðu kannski átt að leiða hugann að því að þessi VERÐMÆTI, sem veiðiheimildirnar eru vissulega, voru EKKI ÞEIRRA EIGN heldur voru FENGIN AÐ LÁNI áður en þeir fóru að veðsetja þær og ráðstafa á annan hátt.  Ég er nokkuð viss um að ég kæmist ekki upp með það að veðsetja íbúð sem ég tæki á leigu.

 

Færeyska kerfið (sóknardagakerfi)

Ekki þarf að hafa mörg orð um "Færeyska kerfið"en eins og flestir vita byggir það á SÓKNARDÖGUM sem eru bundnir við skip.  Þetta kerfi var sett á árið 1996 eftir að Færeyingar höfðu reynt að nota "kvótakerfi að Íslenskri fyrirmynd" í tæp tvö ár með hörmulegum  afleiðingum þar sem brottkast og tegundasvindl var mjög mikið.  Þetta fiskveiðistjórnunarkerfi Færeyinga hefur gefið góða raun en þeir eru  ALVEG lausir við brottkast og því er þetta kerfi að skila þeim 100% afrakstri af fiskimiðunum en margir sem ég hef talað við telja að Íslenska kerfið skili að hámarki 30 - 50% afrakstri af fiskimiðunum .  Fiskveiðiflotanum er skipt niður í flokka; frystitogara, togara með aðalvél sem er stærri en 400 hö, togara með aðalvél sem er minni en 400 hö, "tvílembingstogara" þ.e þar sem eru tvö skip um eitt troll, stór og lítil línuskip og handfærabáta.  Sérstakar reglur gilda um veiðar skipa í hverjum flokki t.d mega frystitogarar EKKI veiða innan Færeyskrar landhelgi og togarar með stærri aðalvélar en 400 hö og "tvílembingar" verða að halda fyrir utan 12 mílna landhelginnar.

 

HAFRÓ og fiskirannsóknir við Ísland

Ekki er hægt að fjalla um kvótakerfið án þess að minnast á þátt HAFRÓ í því en það er dapurlegt að sú stofnun skuli kenna rannsóknaraðferðir sínar við vísindi og það er kannski enn dapurlegra að hugsa til þess að Íslensk stjórnvöld skuli "kyngja þessari ráðgjöf" án nokkurrar sjáanlegrar gagnrýni.  Nú ætla ég að reyna að gera aðeins grein fyrir "rannsóknaraðferðum" HAFRÓ en á niðurstöðum þessara "rannsókna" byggja þeir ALLT stofnstærðarmat þorsks og annarra botnfiska við strendur Íslands á.  Í rétt um aldarfjórðung hefur HAFRÓ byggt ALLAR sínar STOFNSTÆRÐARÁÆTLANIR botnfiska í landhelginni og við strendur landsins á svokölluðu TOGARALLI, sem er þannig útfært:  Togað er á fyrirfram ákveðnum stöðum í landhelginni á nákvæmlega sama tíma, á hverju ári, nákvæmlega jafn lengi, með nákvæmlega eins veiðarfærum.  Á þeim aldarfjórðungi, sem þetta hefur verið í gangi hafa orðið MJÖG MIKLAR breytingar og þróanir í gerð veiðarfæra, ekki er í þessum "RANNSÓKNUM" tekið NOKKUÐ tillit til þess og meira að segja er orðið svo að til þess að geta endurnýjað þessi veiðarfæri og það sem með á að nota verða HAFRÓ menn að fara í hinar og þessar geymslur fyrir AFLÓGA og ÚRELT dót í þeirri von að fá varahluti til þess að geta haldið þessum "VÍSINDALEGU RANNSÓKNUM" sínum áfram á upphaflegum forsendum.  Miklar breytingar hafa orðið á hitastigi sjávar á þessum tíma, hitastig sjávar hefur hækkað, hér við land veiðast nú fiskitegundir sem eingöngu var hægt að lesa um áður og hefðbundnar tegundir við landið hafa FÆRT sig til t.d þegar ég var til sjós fyrir 20 árum fékkst ekki KARFI norðar en í sunnanverðum Víkurál en nú fæst karfinn mikið norðar og svona er um fleiri tegundir.  Svo er annað sem EKKI virðist vera tekið tillit til en það er að fiskurinn er með SPORÐ og notar hann óspart, þannig að fiskur sem var á rannsóknarsvæði 146 kl 14.07 1987 er þar ekki aftur á nákvæmlega sama tíma að ári og alls ekki 2007 eða 2009.  Það er ekki að sjá að tekið sé tillit til hafstrauma, sjávarfalla, tunglstöðu, átu í hafinu það er eins og menn haldi að hafið sé EITT STÓRT FISKABÚR sem sé algjörlega ÓHÁÐ ytri skilyrðum.  Svo eru menn HISSA á því að fiskistofnarnir við landið fari alltaf minnkandi.  Aðeins einn fiskifræðingur, hefur haldið uppi einhverri vitrænni gagnrýni á aðferðir HAFRÓ, en það er Jón Kristjánsson og hver hafa viðbrögðin verið?  Jú, í stað þess að taka gagnrýninni  og fara yfir rökin og staðreyndirnar, hafa yfirmenn HAFRÓ rægt hann og reynt að gera störf hans og rannsóknir ótrúverðugar.

Leiðir til úrbóta

En er þá kvótakerfið alvont og er þá ekkert annað með það að gera en að kasta því og veðja á eitthvað annað fiskveiðistjórnunarkerfi?  Ekki tel ég að svo sé og sú skoðun mín hefur komið fram áður að kvótakerfið sem slíkt hafi ekki brugðist heldur framkvæmdin á því.  Ég hef engan hitt sem ekki er á því að við þurfum á sóknarstýringu að halda.

 Hér á eftir fara hugmyndir mínar um hvernig eigi að nýta fiskinn í sjónum til hagsbóta fyrir þegna þessa lands og þá meina ég alla þegna þessa lands, ekki suma.

 Fyrst og fremst tel ég að deila eigi kvótanum á milli byggðarlaga.  Segjum sem svo að Þorlákshöfn væri úthlutað 5000 tonna þorskkvóta.  Í Þorlákshöfn landar síðan bátur 20 tonnum af þorski, þessi 20 tonn myndu dragast frá heildar þorskkvóta Þorlákshafnar, þannig að þar væru eftir 4980 tonn af þorski.  En nú á útgerð þessa báts eftir að greiða fyrir að veiða þessi 20 tonn af þorski og væri gjaldið eitthvað hlutfall af aflaverðmætinu, t.d 20 kr á hvert landað kg.  Nú kunna ýmsir að reka upp ramakvein, en ég minni á það að það þurfa allar greinar iðnaðar að greiða gjald fyrir það hráefni sem er notað og því skyldi ekki útgerð gera það líka?  Þessi tekjustofn yrði síðan notaður til þess að fjármagna hafrannsóknir (og þá er ég að meina ALVÖRU hafrannsóknir ekki stofnanir eins og HAFRÓ sem stunda einhverjar rannsóknir sem eru ekki í neinu sambandi við raunveruleikann og skal þar fyrst minnst á „togararallið" þeirra sem allt stofnstærðarmat þeirra á þorski byggist á) , veiðieftirlit og landhelgisgæslu.  Nú segja einhverjir að þeir sem eru í útgerð í dag og hafa KEYPT sínar veiðiheimildir, hvað á að gera í þeirra málum?  Þarna hafa flestir staðið á gati aðallega vegna þess að þessum fyrirtækjum hefur verið heimilað að EIGNFÆRA veiðiheimildirnar í bókhaldi sínu og síðar var þeim heimilt að VEÐSETJA þær en þá byrjaði nú VITLEYSAN fyrir alvöru menn fóru að taka LÁN út á óveiddan fisk (eins fáránlegt og það hljómar) og það sem meira er þessar heimildir eru í trássi við mörg gildandi lög (t.d lög um fiskveiðistjórnun og eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar svo eitthvað sé nefnt).  Ég hef ekki á takteinum hvernig eigi að leysa skuldastöðu útgerðarinnar enda myndi ég nú telja að það þurfi að skoða hvert einstakt tilfelli fyrir sig, t.d verður að liggja alveg ljóst fyrir hvernig skuldirnar eru tilkomnar og hvers vegna var til þeirra stofnað.  Ef farin yrði sú leið að INNKALLA ALLAR veiðiheimildirnar á einu bretti því að innkalla heimildirnar smátt og smátt held ég að sé eingöngu að flýja þann gríðarlega vanda sem við erum komin í með kvótakerfið og það býður eingöngu upp á að það verði gerð einhver „bráðabirgðaúrræði" sem eingöngu myndu auka á þann vanda sem þegar væri til staðar, sem ég tel albesta kostinn í stöðunni, væru þeir aðilar sem eru nú þegar í útgerð með TALSVERT MIKIÐ forskot á þá sem hygðust koma inn í greinina því þeir ættu þegar skipin og veiðarfærin, sem eru notuð við veiðarnar.  Það er bara óhjákvæmilegt að sumar útgerðir eiga eftir að fara í gjaldrot, það gildir bara það sama um útgerðina og önnur fyrirtæki.  Málið er að það er alveg gífurleg offjárfesting í útgerðinni og ég er bara ekki alveg viss um að menn hafi farið eftir einhverri skynsemisreglu í þeim efnum.

 Með ráðstöfun af þessu tagi væri komið í veg fyrir að kvóti safnist til örfárra aðila, endurnýjun innan greinarinnar ætti að vera möguleg og einnig að byggð myndi lítið sem ekkert raskast en gæti styrkst aftur. Með því að nota þessa aðferð við veiðistjórnunina væri komið í veg fyrir svokallað kvótabrask og fiskvinnslan í landi gæti sérhæft vinnslu sína.

Það hefur mikið verið rætt um það að útgerðin „gæti ekki" greitt fyrir veiðiheimildirnar, þetta er náttúrulega bull og ekkert annað (í maí á þessu ári kom út skýrsla frá Rannsóknar - og Þróunarmiðstöð Háskólans á Akureyri en þar segir að að meðaltali ætti útgerðin að ráða við að greiða 20 kr fyrir hvert kíló af lönduðum fiski)

 Í þessari grein minni hef ég reynt að draga fram helstu kosti og galla kvótakerfisins eins og það er í dag. Ekki tókst mér nú að finna marga kosti við það en ekki var erfitt að koma auga á gallana.

Það er ekki hægt að gera tæmandi úttekt á fiskveiðikerfinu okkar í einni grein en ég vona að mér hafi tekist að koma skoðunum mínum þokkalega á framfæri.

Í kapphlaupi við tímann

Athugasemdir

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 4.6.2011 kl. 12:01]

Góð samantekt hjá þér Jóhann.  Tek undir þetta.  Þeir mættu betur hlusta á Kristinn Pétursson og Jón Kristjánsson og fleiri sem vita betur en þessi ömurlega ríkisstjórn og stjórnarandstaða. Það er fróðlegt að heyra gaggið í Ólöfu Norðdal, og skrækina í öðrum sjálfstæðis og framsóknarmönnum, þá man maður vel hver hagsmunagæsla þeirra er, sem sagt að slá skjaldborg um L.Í.Ú. 

[Ólafur Örn Jónsson, 4.6.2011 kl. 12:16]

Þetta er góð grein Jóhann og mér finnst hörmulegt að eftir 27 ára einokun á aðgangi að miðunum sé verið að tala um 28 ár í viðbót. Einokun er einokun og á ekki að eiga sér stað.

Einokun Mjólkursamsölunnar var lögð af og var það allra hagur annarra en eigenda MS því einokun er alltaf hagkvæm þeim sem á heldur ekki þess sem geldur. 

En þú fellur strax í sömu gryfju allir gera þegar talað er um kvótakerfi að byrja að handstýra. Úthluta afla eftir byggðarlögum. Kvóta er alltaf "úthlutað" nema hann sé settur á opinn markað þar sem allir hafa jafnann aðgang. Menn kaupi til dæmis tvo farma i skip sitt og geti síðan bætt við eftir löndun. úthlutað einu sinni í mánuði með rýnun (20%) ef menn kaupa meira en þeir þurfa í þeim mánuði. Ekkert hamstur menn veiði sem þeir kaupa. Eru menn ekki að segjast þurfa að gera áætlanir.

Allan fisk á markað skaffar jafnt framboð allan mánuðinn. Fram sal sé innan mánaðar ef menn vilja forðast rýrnun ef þeir keyptu of mikið.  

Jón missir sig algerlega í þessu með potta fyrirkomulagi. FJÓRA POTTA I HVERT BYGGÐARLAG!!! ER HÆGT AÐ ÍMYNDA SÉR MEIRI VITLEYSU??

Sorglegt að menn ætli ekki að fara að vilja þjóðar og afnema allt sem heitir kvóti og taka upp SÓKNAMARK sem er einfalt í framkvæmd. Þeir fiska sem róa og þeir sem ekki eiga erindi á sjóinn fara að gera eitthvað sem hentar þeim betur. 

[Haraldur Haraldsson, 4.6.2011 kl. 22:34]

Jóhann ekki ætlar maður að deila við þig um þetta ,en sumt gott annað ekki,en það sem er nú þjóðhagslega hagkvæmt er að fiska þetta á sem ódýrasta hatt og fá gott verð fyrir það unnið og óunnið ,það mun bara hækka og auðvitað  eig útgerðirnar að borga fyrir það,20 kr á kg er bara sanngjarnt,en þetta með útgerðir sem eru illa reknar fara auðvitað a hausinn eins og þeir hver önnur fyrirtæki sem eru illa rekin!!! en vonum það besta/Kveðja