HEFUR SPILLING ÁVALT VERIÐ TIL STAÐAR Í ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI OG ER HÚN BARA AÐ KOMA UPP Á YFIRBORÐIÐ NÚNA??????

Samherjamálið og Sjávarútvegurinn í heild sinni:  Að sumu leiti er það ágætt að þetta svokallaða „Samherjamál“ skyldi koma upp.  Það hefur lengi verið opinbert leyndarmál að uppgangur Samherja ætti sér ýmsar dökkar hliðar, sem ekki þyldu dagsljósið.   Aldrei hefur verið hægt að sanna að eitthvað ólöglegt hafi átt sér stað og meira að segja var forstjóri Samherja svo óforskammaður að heimta það að Seðlabankastjóri yrði saksóttur vegna rannsóknar og húsleitar, sem bankinn framkvæmdi á Samherja og það sem alvarlegra er að Forsætisráðherra blandaði sér í málið með því að senda til lögreglu meintan „leka“ frá Seðlabankanum til RÚV.  Var Forsætisráðherra ekki að "vinna" fyrir Samherja þá?

En það að þetta Samherjamál kom upp, segir það okkur ekki að það er full ástæða til að rannsaka viðskipti og viðskiptahætti ALLRA stóru sjávarútvegsfyrirtækjanna á Íslandi? Fyrir daga kvótakerfisins og fyrstu ár þess, voru á markaðnum tveir risar í sölu á fiski á erlenda markaði Þetta voru SÍS (söludeild Sambands Íslenskra Samvinnufélaga) og SH (Sölumiðstöð Hraðfrystihúsanna).  Skiptingin á milli þessara sölusamtaka var nokkuð skýr,  SÍS sá um söluna fyrir kaupfélögin og fyrir þá sem voru „Framsóknarmegin“ í pólitíkinni en SH sá um söluna fyrir þau fyrirtæki sem voru „Sjálfstæðisflokksmegin“ í pólitíkinni.  En þá kom Samherji til sögunnar og riðlaði „öllu sölukerfinu“ með því að stofna sín eigin sölusamtök og eftir það hafa þessi tvö sölusamtök smám saman verið að lognast útaf misjafnlega hratt þó.  En eitt er þó sem ætti að hafa í huga: SAMHERJI HEFUR ALVEG FRÁ UPPHAFI SINNAR ÚTGERÐARSÖGU ALDREI SETT EINN EINASTA SPORÐ Á MARKAÐ.  Og hvers vegna skyldi það vera?  Jú, því er auðsvarað.  Ef þarf að greiða markaðsverð fyrir fiskinn, hagnaður útgerðarinnar eykst og þá verður erfiðara að réttlæta það að áhöfnin taki þátt í að greiða olíuna á fiskiskipin og að dregið sé af launum sjómanna til að taka þátt í nýsmíði fiskiskipaflotans og ekki nokkur leið að réttlæta LÆKKUN veiðigjalda og um leið verður minni hagnaður til að flytja úr landi, í skattaskjól fyrir eigendur fiskvinnslufyrirtækjanna, sem einnig eru með útgerð á sinni könnu.

Eru menn virkilega svo barnalegir að halda að Samherjamenn séu þeir einu sem stunda þetta?  Frá lýðveldisstofnun, sáu þessu tvenn sölusamtök um að selja fiskinn úr landi og að hluta til eftir að kvótakerfið var sett á.  Þetta var til þess að útgerðin fékk skammtað eins skít úr hnefa „afkomu“ sem svo aftur og aftur kallaði á gengisfellingar Íslensku krónunnar, til að rétta hlut útgerðarinnar.  En svo kom Samherji til sögunnar, þeir stofnuðu sitt eigið sölufyrirtæki, þannig gerðu þeir tengslin milli útgerðar og vinnslu mun sterkari en áður hafði verið.  Umskiptin urðu ekki á einni nóttu en smám saman „lognuðust“ þessi tvö sölufyrirtæki útaf og útgerðin varð öflugri.  ÞARNA ER KOMIN SKÝRINGIN Á ÞVÍ HVAÐ VELDUR ÞVÍ AÐ ÚTGERÐIN ER MEÐ SVONA MIKLU BETRI AFKOMU EFTIR AÐ KVÓTAKERFIÐ VAR SETT Á.   Þetta telja stuðningsmenn kvótans, vera sín „sterkustu rök“ fyrir því að viðhalda núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi og dæmi nú hver fyrir sig.

Stærsti þátturinn í að þetta SVINDL var og er mögulegt, er þetta TVÖFALDA VERÐLAG SJÁVARAFURÐA SEM HEFUR VERIÐ Í GILDI HÉR Á LANDI Í MARGA ÁRATUGI.  Annars vegar er fiskverð ákveðið af stjórnvöldum sem gildir um útgerðir sem eru aðgang að fiskvinnslu (hvaða gögn eru höfð til grundvallar er mér alveg hulin ráðgáta og sjálfsagt einhverjum fleirum en ég auglýsi eftir þessu hjá þeim sem til þekkja), hins vegar fer fiskur,  frá bátum sem EKKI eru með fiskvinnslu á sínum snærum, á fiskmarkað.  Þetta verður til þess að verð á fiski á markaði er mjög hátt, eins og kerfið er í dag og fiskverð til okkar neytenda verður þar af leiðandi miklu hærra en annars yrði.

Það var árið 1977, sem ég fór í mina fyrstu „siglingu“ á erlenda markaði með fisk.  Ég hugsaði ekki um það þá en það var nokkuð algengt að það væri tvöfalt til þrefalt verð á fiski á erlendum mörkuðum en það sem fékkst hér á landi.  Það var hægt að lenda í svokölluðum „downtúrum“ en verðin fóru mest eftir framboði og eftirspurn, árstíma, veðurfari og það albesta var að eiga „söludag“ fyrsta dag sem markaðir opnuð eftir jólahátíðina en þá var alveg pottþétt góð sala.  Ég man eftir einum alveg sérstaklega slæmum túr á togaranum Júni frá Hafnarfirði, sumarið 1978, en þá barst mjög mikill fiskur að landi og frystihúsið gat ekki tekið við aflanum frá okkur (við vorum á veiðum á vestfjarðamiðum og fengum á tíu dögum rúmlega 400 tonn af þorski), þá var brugðið á það ráð að senda okkur í „siglingu“ til Hull og svo áttum við að fara í slipp í South Sields, sem er rétt við Newcastle en norðan við Hull.  Það var mikil veðurblíða og gífurlega heitt í veðri þegar þetta var og skemmst frá því að segja að salan var ein allsherjar hörmung.  Sá hluti aflans sem seldist fór á mjög lágu verði og það sem verra var er að 90 tonn seldust bara alls ekki og var bara keyrt í GÚANÓ.  Árið 1985 fór ég svo í mína síðustu „siglingu“, þá seldum við „hæfilegt magn“ rétt fyrir jól og gerðum ágætis sölu.  Framan af var verið að „friða“ sjómenn, vegna þess hve fiskverð var lágt hér á landi, með því að gefa leyfi fyrir því að senda einn til tvo gáma af fiski á markaði í Englandi eða Þýskalandi (Þorskur,ýsa og koli fóru á England en karfi og ufsi fóru á Þýskaland). þetta lagðist af um 1990 hjá flestum og var því svarað til að ef menn væru óánægðir með fiskverðið skyldu menn bara fá sér aðra vinnu.

En hvað  er mögulegt að gera til að þessi svokallaði „GJAFAKVÓTI“ verði upprættur og öll spillingin í sambandi við hann.

Ég tel að það eigi að kippa „GJAFAKVÓTANUM“ af með það sama.  Við yrðum með kvótakerfi áfram en með annarri útfærslu.  Það sér það hver heilvita maður að þessi „sýndarmennska“, sem er í gangi með „GJAFAKVÓTANN“ í dag gengur engan veginn upp.  Þó svo að það standi í lögum um stjórnun fiskveiða að fiskveiðiauðlindin sé sameign þjóðarinnar, þá er reyndin ekki sú í raunveruleikanum.  Útgerðarmenn færa „kvótann“ sem EIGN  í bókhaldinu hjá sér og það sem meira er kvótinn ERFIST. Það er svo mikil hrópandi mótsögn í þessu kerfi í dag að menn sem skoða þennan ófögnuð verður örugglega flökurt.  Fyrst og fremst tel ég að deila eigi kvótanum á milli byggðarlaga.  Segjum sem svo að Þorlákshöfn væri úthlutað 5.000 tonna þorskkvóta.  Í Þorlákshöfn landar síðan bátur 20 tonnum af þorski, þessi 20 tonn myndu dragast frá heildar þorskkvóta Þorlákshafnar, þannig að þar væru eftir 4.980 tonn af þorski.  En nú á útgerð þessa báts eftir að greiða fyrir að veiða þessi 20 tonn af þorski og væri gjaldið eitthvað hlutfall af aflaverðmætinu, t.d 20 % af aflaverðmæti, menn hljóta að sjá að það er náttúrulega tóm þvæla að veiðigjöld séu ákveðin eftir að tillit hefur verið til FJÁRFESTINGA viðkomandi útgerðar, eins og gert er í dag.  Þannig að sumar stórútgerðir greiða ENGIN veiðigjöld, vegna þess að þau eru að fjárfesta svo mikið í skipum og búnaði (bara það að kaupa eitt flottroll verður til þess að ekki þarf að greiða nein veiðigjöld það árið). og svo er algjört grundvallaratriði að hver einasti landaður fiskur fari á markað þannig verði slitin tengslin á milli veiða og vinnslu, sem hefur verið helsta meinsemdin í Íslenskum sjávarútvegi.  Nú kunna ýmsir að reka upp ramakvein, en ég minni á það að það þurfa allar greinar iðnaðar að greiða gjald fyrir það hráefni sem er notað og því skyldi ekki útgerð gera það líka?  Þessi tekjustofn yrði síðan notaður til þess að fjármagna hafrannsóknir (og þá er ég að meina ALVÖRU hafrannsóknir ekki stofnanir eins og HAFRÓ sem stunda einhverjar rannsóknir sem eru ekki í neinu sambandi við raunveruleikann og skal þar fyrst minnst á „togararallið“ þeirra sem allt stofnstærðarmat þeirra á þorski byggist á) , veiðieftirlit og landhelgisgæslu.  Nú segja einhverjir að þeir sem eru í útgerð í dag og hafa KEYPT sínar veiðiheimildir, hvað á að gera í þeirra málum?  Þarna hafa flestir staðið á gati aðallega vegna þess að þessum fyrirtækjum hefur verið heimilað að EIGNFÆRA veiðiheimildirnar í bókhaldi sínu og síðar var þeim heimilt að VEÐSETJA þær en þá byrjaði nú VITLEYSAN fyrir alvöru menn fóru að taka LÁN út á óveiddan fisk (eins fáránlegt og það hljómar) og það sem meira er þessar heimildir eru í trássi við mörg gildandi lög (t.d lög um fiskveiðistjórnun og eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar svo eitthvað sé nefnt).  Ég hef ekki á takteinum hvernig eigi að leysa skuldastöðu útgerðarinnar enda myndi ég nú telja að það þurfi að skoða hvert einstakt tilfelli fyrir sig, t.d verður að liggja alveg ljóst fyrir hvernig skuldirnar eru tilkomnar og hvers vegna var til þeirra stofnað.  Ef farin yrði sú leið að INNKALLA ALLAR veiðiheimildirnar á einu bretti því að innkalla heimildirnar smátt og smátt held ég að sé eingöngu að flýja þann gríðarlega vanda sem við erum komin í með kvótakerfið og það býður eingöngu upp á að það verði gerð einhver „bráðabirgðaúrræði“ sem eingöngu myndu auka á þann vanda sem þegar væri til staðar, sem ég tel albesta kostinn í stöðunni, væru þeir aðilar sem eru nú þegar í útgerð með TALSVERT MIKIÐ forskot á þá sem hygðust koma inn í greinina því þeir ættu þegar skipin og veiðarfærin, sem eru notuð við veiðarnar.  Það er bara óhjákvæmilegt að sumar útgerðir eiga eftir að fara í gjaldrot, það gildir bara það sama um útgerðina og önnur fyrirtæki.  Málið er að það er alveg gífurleg offjárfesting í útgerðinni og ég er bara ekki alveg viss um að menn hafi farið eftir einhverri skynsemisreglu í þeim efnum.

Með ráðstöfun af þessu tagi væri komið í veg fyrir að kvóti safnist til örfárra aðila, endurnýjun innan greinarinnar ætti að vera möguleg og einnig að byggð myndi lítið sem ekkert raskast en gæti styrkst aftur. Með því að nota þessa aðferð við veiðistjórnunina væri komið í veg fyrir svokallað kvótabrask og fiskvinnslan í landi gæti sérhæft vinnslu sína.

Það hefur mikið verið rætt um það að útgerðin „gæti ekki“ greitt fyrir veiðiheimildirnar, þetta er náttúrulega bull og ekkert annað.  Ég veit ekki um neina atvinnugrein, sem ekki þarf að greiða fyrir hráefnið í lokaframleiðslu sína.  Að sjálfsögðu á útgerðin að greiða eitthvað fyrir hráefnið og ekki væri óeðlilegt að 20% af lönduðum afla færi í svokallað veiðigjald Í þessari grein minni hef ég reynt að draga fram helstu kosti og galla kvótakerfisins eins og það er í dag. Ekki tókst mér nú að finna marga kosti við það en ekki var erfitt að koma auga á gallana.

EINA RAUNVERULEGA LAUSNIN Á ÞESSU VANDAMÁLI MEÐ TVÖFÖLDU VERÐLAGNINGUNA, ER AÐ ALLUR FISKUR FARI Á MARKAÐ OG ALLIR FISKKAUPENDUR SITJI VIÐ SAMA BORÐ.  OG ÞÁ ÞARF AÐ EFLA MIKIÐ ALLT GJALDEYRISEFTIRLIT HÉR Á LANDI OG KOMA Í VEG FYRIR AÐ GJALDEYRIR SKILI SÉR EKKI TIL LANDSINS.

Þá er mikið talað um það að það verði að hreinsa allt liðið af Alþingi.  Það tel ég að sé alls ekki nóg.   Þegar nýir ráðherrar taka til starfa, þá þarf að hreinsa út úr ráðuneytunum um leið.  Bæði ráðuneytisstjórinn og skrifstofustjórinn eiga að víkja og nýi ráðherrann kemur með ráðuneytisstjóra og skrifstofustjóra með sér.  Með þessari ráðstöfun yrði komið í veg fyrir ráðuneytisstjórar og skrifstofustjórar ráðuneytanna stjórnuðu í raun og veru. 

Athugasemdir

[Sigurður I B Guðmundsson, 5.12.2019 kl. 18:22]

 Vinstri stjórn Jóhönnu og Steingríms ætlaði að innkalla 25% af aflaheimildum á ári í svokallaðri fyrningarleið og fannst mörgum það mjög skynsamlegt. En auðvita þorðu þau ekki að hrófla við "háköllunum" frekar en aðrar ríkisstjórnir.

[Jóhann Elíasson, 5.12.2019 kl. 20:18]

Þessi fyrningarleið var arfavitlaus og eins gott að hún komst ekki til framkvæmda.  Eina vitið er að afturkalla allt í einu.  Þessi fyrningarleið var ekkert annað en sýndarmennska, en það er alveg rétt hjá þér Sigurður það þorir enginn að gera neitt og hver skyldi ástæðan vera?